DOSHA BEDEN TİPLERİNE GÖRE BESLENME
❇ VATA DİYETİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Vata doşasının dengelenmesi için diyetteki en faydalı lezzetler tatlı, ekşi ve tuzlu gıdalardır.
Bazı Öneriler
Vata hafifliğini dengelemek için beslenmede aşırıya kaçmamak koşuluyla tam porsiyonlar yenebilir.
Tatlı lezzetler vatayı dengeledikleri için yeterli miktarlarda tüketilebilir.
Yağlar sindirim sistemi için faydalı olup, vata ve pittayı düşürürler. Günde 3 çay kaşığı ghee, susam yağı veya zeytinyağı kullanılabilir. Yağların soğuk pres tekniği ile üretilmiş olanları tercih edilmelidir.
Vata için pirinç, buğday, kinova, yulaf, nohut ve mercimek en uygun tahıllardır. Mısır, çavdar, arpa, darı ve karabuğday tüketimi azaltılmalıdır.
Meyvelerden tatlı ve ağır lezzetleri olan; muz, avakado, kayısı, erik, beriler, Hindistan cevizi, incir, greypfrut, portakal, limon, kavun, karpuz, şeftali, ananas, kivi, hurma ve kurutulmuş meyveler yenebilir. Kolay hazmedilmesi için meyvelerin ya başka gıdalarla beraber yenmemesi veya hafif pişirilerek yenmesi faydalıdır.
Elma, armut ve nar gibi kuru ve hafif meyvelerden kaçınılmalıdır.
En sağlıklı vata besinleri pişirilmiş sebzelerdir. Çiğ sebze tüketimi en aza indirilmelidir. Kuşkonmaz, enginar, pırasa, soğan, havuç, patates, bakla, turp ve pancar önerilen sebzeler arasındadır. Bezelye, karnıbahar, brokoli ve kabak pişirilmek kaydıyla ve yağla pişirilerek daha az miktarlarda yenilebilir.
Sebze filizleri ve kabak gaz yapabileceğinden yenilmemelidir.
Sütlü mamuller genellikle vata enerjisini dengeleyen gıdalardır. Hazmın kolaylaştırılması için içmeden önce kaynatılıp, ılık olarak içilmesi tavsiye edilir.
Vata dengeleyen baharatlardan kakule (cardamom), kimyon (cumin), fesleğen, ada çayı, kekik, zencefil (ginger), tarçın (cinnamon), tuz, karanfil (clove), hardal tohumu ve kara biberin kullanımını arttırabilirsiniz.
Kuru yemişler genel olarak tavsiye edilmektedir.
Tofu ve mercimek hariç baklagillerin kullanımı azaltılmalıdır.
Vejeteryan olmayanlar için tavuk, hindi, yumurta ve deniz mamulleri en uygun olanlardır. Organik olması tercih sebebi olmalıdır. Dana eti diğer kırmızı etler gibi sınırlanmalıdır.
Sınırlı miktarlarda şekerli mamuller diyete dahil edilebilir.
❇ PİTTA DİYETİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Pitta ateş ve su elementlerinin ortaya çıkarttığı bir enerji olup, metabolizma, transformasyon ve enerji ile bağlantılıdır. Bedende sindirimi kontrol etmesi nedeniyle çok önemli bir görevi vardır. Pitta doşasının tercih edeceği lezzetler, tatlı, acı ve buruk lezzetlerdir.
Bazı Öneriler
Sütlü mamuller pittanın dengelenmesi için faydalı olabilir. Bunun için süt, tereyağ ve ghee kullanılabilir. Buna karşılık ekşi ve mayalanmış süt ürünleri olan yoğurt, ekşi krema ve peynir de daha az miktarlarda kullanılabilir.
Şeker kamışı melası ve bal hariç tatlı lezzetlerden de uzak durmak faydalıdır.
Pittanın düşürülmesi için kullanılabilecek en uygun yağlar; zeytin yağı, ay çekirdeği yağı, soya yağı ve Hindistan cevizi yağıdır. Isıtıcı özellikleri olan susam yağı, badem yağı ve mısır yağı mümkün olduğu kadar kullanılmamalıdır.
Pitta doşasını en uygun tahıllar; buğday, pirinç, arpa, mercimek, nohut, kuru fasulye ve yulafdır. Mısır, çavdar, darı ve esmer pirinç daha az miktarlarda kullanılabilir.
Üzüm, kavun, kiraz, Hindistan cevizi, incir, armut, avakado, nar ve iyice olmuş ananas gibi şekerli veya buruk meyveler tercih edilmelidir. Buna karşılık greypfrut, kayısı ve beri gibi ekşi meyveler sınırlı tüketilmelidir.
Tercih edilecek sebzeler; kuşkonmaz, enginar, Brüksel lahanası, mantar, maydanoz, marul, hıyar, patates, yeşil yapraklı sebzeler, balkabağı, brokoli, karnıbahar, kereviz, bamya, yeşil fasulye ve kabak olurken, domates, acı biber, havuç, pancar, patlıcan, soğan, sarımsak, turp ve ıspanak gibi sebzelerden kaçınmakta fayda vardır.
Pitta diyetinde serinletici ve yatıştırıcı baharatlar tercih edilmelidir. Bunlar; kişniş (coriander), Çin maydanozu, kakule (cardamom), safran, fesleğen, nane, tere otu, zerdeçal (turmeric) ve rezene (fennel) gibi baharatlardır. Zencefil, kimyon, kara biber, boyotu (fenugreek), karanfil, tuz, hardal tohumu gibi acı baharatlardan kaçınmak gerekir. Aşırı ısıtma kapasitesi olan acı biberler cinsleri sakınılmalıdır. Yemeklerden sonra rezene tohumu çiğnenmesi sindirim sistemi asitlerinin soğutulması açısından faydalıdır.
Acı baharatlar kullanılması pitta enerjisini yükseltir. Zencefil hazma iyi gelmesine ve iyi bir detoks yapıcı olmasına rağmen, aşırı kullanımı pittayı yükseltir.
Kuru yemişlerden su kestanesi, kabak çekirdeği, ay çekirdeği en yaygın olarak kullanılabilir.
Etlerden, tavuk, hindi tercih edilirken, dana eti, deniz mahsulleri ve yumurta pittayı yükselttiği için tüketimi en aza indirilmelidir. Yumurta iyi bir protein kaynağı olduğu için zaman zaman tüketilmelidir. Özellikle yumurtanın akı tercih edilebilir.
Alkol tüketiminin pitta doşasının yükselmesine önemli etkisi olduğundan kesin olarak an aza indirilmesi tavsiye edilir.
❇ KAPHA DİYETİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Beden yapılaşmasını ve bedendeki doğal güç ve enerjisini temsil eden kapha doşasının temel özellikleri soğukluk, ağırlık, yavaşlık, devamlılık, katılık ve yağlılıktır. Kapha doşasının dengelenebilnesi için tercih edilmesi gerekli lezzetler, keskin, acı ve buruk lezzetlerdir. Tatlı, ekşi ve tuzlu besinler ise mümkün olduğu kadar az tüketilmelidir.
Bazı Öneriler
Sütlü mamullerin tüketimi en aza indirilmelidir. Sütün ısıtılarak içilmesi hazmedilmediniz kolaylaştırır. Hatta süt kaynatılırken içine zerdeçal, tarçın veya zencefil koyarak kaphanın dengelenmesi sağlanabilir. Ghee, ve yağ oranı düşük yoğurt sınırlı miktarlarda yenebilir.
Zeytin yağı, badem yağı, Mısır yağı, ay çiçeği yağı ve hardal yağı ancak sınırlı miktarlarda kullanılmalıdır.
Bal kaphanın dengelemesi için kullanılabilecek tatlı lezzetlerden biridir. Diğer tatlı lezzetleri tüketmemek gerekir.
Meyvelerden elma ve armut gibi şeker miktarı az meyveler yenebilir. Muz, avakado, kavun, hurma, incir gibi şekerli meyvelerden uzak durmak faydalıdır.
Soya fasulyesi ve tofu hariç diğer fasulye ve diğer bakliyatlar rahatlıkla yenebilir. Tahıllardan arpa, mısır, darı, çavdar, yulaf tüketilebilir.
Kapha diyetinde domatez, salatalık, patates ve kabak hariç diğer sebzeler bol olarak tüketilebilir. Ispanak gibi yeşil yapraklı sebzeler, soğan, sarımsak cömertçe yenebilir.
Tuz hariç hemen hemen bütün baharatlar kapha diyetinde kullanmak faydalıdır. Acı biber, hardal tohumu ve zencefil gibi keskin lezzetli baharatlar bol bol kullanılabilir.
Et yemek isteyenler sınırlı miktarlarda beyaz tavuk ve hindi eti ve tuzlu olmayan deniz mahsullerinden yiyebilir. Bunların da taze, organik olmaları ve haşlanarak pişirilmeleri tercih edilmelidir.
Proteinlerden yumurta zaman zaman yenebilir. Yumurta beyazına ağırlık vermek daha uygundur.
Kuru yemiş tüketimi sınırlandırılmalıdır. Arzu edildiği takdirde az miktarlarda ay çekirdeği, kabak çekirdeği, susam, keten tohumu, haşhaş tohumu yenebilir.
Kaphaların, hazmı güçlendirmek için günde 2 – 3 bardak zencefil çayı içmeleri tavsiye edilir. Hazmı güçlendirmek için önerilen ve ileri sayfalarda anlatılan bilinçli beslenme metotlarını kullanmak çok faydalı olacaktır.